Ελλάδα + Περιβάλλον: Πράσινη Επανάσταση
Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και την δυνατότητα παρέμβασης μου στην εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ «Ελλάδα + Περιβάλλον».
Η κλιματική κρίση αφορά τους πάντες και πάντα!
Ας κάνουμε ένα υποθετικό ταξίδι στο μέλλον. Είναι 2033 και βγαίνουν αληθινοί οι φόβοι κάποιων επιστημόνων, το παγοκάλυμα της Δυτικής Ανταρκτικής καταρρέει ξαφνικά μέσα σε λίγους μήνες. Η θάλασσα αρχίζει να ανεβαίνει σταθερά με ρυθμό 5 εκατοστών τον μήνα και βρισκόμαστε μπροστά στην προοπτική μέσα σε 4 χρόνια να έχουν εξαφανιστεί πάρα πολλές περιοχές της χώρας μας, εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας κατά περίπου δυόμιση μέτρα! Ας βάλουμε άλλη μια παράμετρο σε αυτό το δυσοίωνο σενάριο, λίγους μήνες πριν είχε εκλογές και η κυβέρνηση που εκλέχθηκε είναι κάτι αντίστοιχο με την σημερινή, οπότε πλέον μιλάμε για θρίλερ με τα όλα του!
Τα κατευθυνόμενα ΜΜΕ του τότε καθησυχάζουν τους πολίτες, κρύβουν την έκταση του φαινομένου και των επιπτώσεων, στημένες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι δεν είναι και τόσο κακή η κατάσταση, η κυβέρνηση μιλά για ατομική ευθύνη πχ των κατοίκων του Ναυπλίου, αυτοί φταίνε που η πόλη τους είναι χτισμένη δίπλα στην θάλασσα κλπ. Αντί να πάρει άμεσα μέτρα αυτή η υποθετική κυβέρνηση του τότε συμπεριφέρεται όπως η σημερινή με την αντιμετώπιση της πανδημίας, αφήνει σχεδόν τα πάντα στην τύχη τους.
Ποιοι θα πληγούν περισσότερο από αυτήν την υποθετική εξέλιξη? Θυμίζω, άνοδος της στάθμης της θάλασσας δυόμιση περίπου μέτρα μέσα σε 4 χρόνια. Θα πληγούν οι κάτοικοι δεκάδων πόλεων, οικισμών κλπ, συνολικά πολλές εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας. Αυτοί που θα πληγούν περισσότερο όμως είναι οι οικονομικά ασθενέστεροι γιατί δεν θα έχουν την δυνατότητα να αντιδράσουν, δηλαδή να πληρώσουν το τίμημα που θα χρειαστεί για την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες. Όπως λέει κι ο λαός μας, όπου φτωχός κι η μοίρα του.
Ξαναγυρίζοντας στο σήμερα θα δώσω δύο αληθινά, και όχι υποθετικά, παραδείγματα για τις επιπτώσεις της φτώχειας σε άνθρωπο ΚΑΙ περιβάλλον.
Στην έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNEP-UNITED NATIONS ENVIRONMENTAL PROGRAM) του 2013 με τίτλο «Αϊτή-Δομινικανή Δημοκρατία: Περιβαλλοντικές προκλήσεις στην συνοριακή ζώνη» υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα φωτογραφία από ένα σημείο των συνόρων.
Στην πλευρά της Αϊτής υπάρχει γυμνό αποψιλωμένο έδαφος και στην πλευρά της Δομινικανής Δημοκρατίας δάσος και βλάστηση. Αυτή η εικόνα συνδέει την υποβάθμιση του περιβάλλοντος με την φτώχεια.
Η έκθεση καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα όπου το λέει ξεκάθαρα και το υποστηρίζει με πληθώρα στοιχείων που καταγράφει.
Πάμε τώρα στην Ελλάδα. Θυμόμαστε την αιθαλομίχλη που κάλυπτε τους χειμώνες 2011-16 τις πόλεις μας? Έχοντας φτωχοποιηθεί, οι πολίτες άναβαν μαζικά τζάκια και ξυλόσομπες, καθότι αδυνατούσαν να πληρώσουν το κόστος των κεντρικών θερμάνσεων. Τότε λοιπόν μπήκε στο λεξιλόγιο μας η ενεργειακή φτώχεια, Διάφοροι άρχισαν να προτείνουν την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών ως λύση, στοχεύοντας στην ανακούφιση των ενεργειακών αναγκών των πολιτών και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Καλή ιδέα και πολλά υποσχόμενη.
Όμως η ενεργειακή φτώχεια είναι πάνω απ’ όλα φτώχεια. Προέκυψε από την φτωχοποίηση των πολιτών λόγω των μέτρων λιτότητας το διάστημα 2010-15.
Όμως η λιτότητα δημιούργησε και άλλα είδη φτώχειας: τηλεπικοινωνιακή, εκπαιδευτική, τροφική, μετακίνησης, ένδυσης-υπόδησης, ύδρευσης, περίθαλψης κλπ.
Κοιτώντας την μεγαλύτερη εικόνα όπως αυτή προκύπτει από στοιχεία μεγάλων οργανισμών, ΟΟΣΑ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, Eurostat, ΟΗΕ κλπ είναι φανερή η συσχέτιση οικονομικής κατάστασης και κατάστασης του περιβάλλοντος. Όσο πιο φτωχοί είναι οι πολίτες μιας χώρας, με μονάδα μέτρησης, ακόμη και αυτό το ατελές μέτρο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, τόσο χειρότεροι είναι οι περιβαλλοντικοί δείκτες της χώρας τους, και βεβαίως ισχύει και το αντίθετο!
Δεν είναι μόνο η κατασπατάληση πόρων που επισημαίνουν η Ναόμι Κλάιν, ο Τομά Πικετί αλλά και πολλοί άλλοι, που οφείλεται στο κυνήγι των ατελείωτων υπερκερδών, που καταστρέφουν το περιβάλλον και τον άνθρωπο, είναι και το αποτέλεσμα, ειδικά των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, δηλαδή η φτώχεια, που ευθύνεται για την υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος, και κατά συνέπεια την κλιματική κρίση.
Άρα λοιπόν για να έχει νόημα και αποτέλεσμα ο οποιοσδήποτε κλιματικός νόμος θα πρέπει να αντιμετωπίζει και αυτά τα δυο, κατασπατάληση πόρων και φτώχεια. Η απανθρακοποίηση της οικονομίας που είναι προφανώς ο κύριος πυλώνας ενός κλιματικού νόμου δεν αρκεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Πως θα συμμετέχουν, άλλα και θα αποδεχθούν οι πολίτες τα μέτρα ενός κλιματικού νόμου και τις πολλές αλλαγές που αυτός θα επιφέρει, εάν έχουν να παλέψουν με την καθημερινότητα?
Έχουμε την εντύπωση ότι οι πολίτες θα ενδιαφερθούν για πχ το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων της χώρας, μια πολύ σοβαρή κίνηση απανθρακοποίησης, όταν όντας φτωχοί είναι αποκλεισμένοι από στοιχειώδη αγαθά, υλικά και άυλα? Όταν κάποιος θα πληρώνεται με ρεπό και δεν θα μπορεί να ταΐσει την οικογένεια του έχουμε την εντύπωση ότι θα ενδιαφερθεί για οτιδήποτε άλλο? Προφανώς όχι!
Άρα λοιπόν ο κλιματικός νόμος εξ ορισμού, θα πρέπει να περιέχει ουσιαστικά μέτρα και μέριμνες για την αντιμετώπιση της φτώχειας και της κατασπατάλησης πόρων εις βάρος των πολλών, δηλαδή της κοινωνίας.
Εάν δεν συμπεριληφθούν αυτά ο κλιματικός νόμος θα καταλήξει σαν το Green Deal της ΕΕ, ένα mega-project με τελικούς αποδέκτες 20-30-40 μεγαλοεταιρείες, και που θα συμβάλλει στο μεγάλωμα των ανισοτήτων μεταξύ λίγων και πολλών, μεγάλων και μικρών, γνωρίζοντων και μη γνωρίζοντων, Βορρά και Νότου.
Με άλλα λόγια ο κλιματικός νόμος πρέπει να εμπεριέχει ένα Κοινωνικό Green Deal που μέσω Οικονομικής, Κοινωνικής και Περιβαλλοντικής Ισότητας, Δικαιοσύνης και Ολοκλήρωσης που σήμερα δεν υπάρχουν, θα κάνει τους πολίτες κοινωνούς στα απαιτούμενα μέτρα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης.

